Parafia Świętej Rodziny w Ryjewie
POMEZAŃSKIE SANKTUARIUM ŚWIĘTEJ RODZINY
W 1897 r. katolicy Ryjewa kupili dom na plebanię, gdzie zamieszkał pierwszy stały duszpasterz ks. Józef Romahn. Został mianowany kuratorem wspólnoty z obowiązkiem budowy kościoła parafialnego. Dnia 5 października 1907 r. ks. Józef Romahn uzyskał zgodę władz Prus Wschodnich na budowę kościoła, którą rozpoczęto 9 kwietnia 1908 r. poświęceniem kamienia węgielnego, pod którym wmurowano mosiężną puszkę z upamiętniającym dokumentem. Budowę nadzorował Arthur Schultz z Gniewa. Gotowe filary sprowadzono z Królewca, a cegłę do budowy kościoła wykonano w cegielni Lisowskiego w Nowej Wsi. 1 października 1909 r. okazałą świątynię, wzniesioną w stylu neogotyckim ku czci Świętej Rodziny, konsekrował biskup warmiński Augustyn Bludau.
W 1910 r. zbudowano nową plebanię przy kościele i utworzono cmentarz grzebalny po wschodniej stronie kościoła. Budowniczy kościoła ksiądz Józef Romahn, na mocy dekretu biskupa warmińskiego z 9 sierpnia 1910 r., został mianowany pierwszym proboszczem parafii w Ryjewie.
Kościół położony jest na sztucznie utworzonym tarasie na zboczu wzgórza i jest zorientowany (nawa kościoła pokrywa się z osią wschód – zachód; wejście znajduje się po stronie zachodniej, a prezbiterium po stronie wschodniej). Posadowiony został na kamiennej podmurówce położonej na kamiennym fundamencie. Ściany wymurowano z czerwonej cegły podobnie jak gwiaździste sklepienie. Dach został pokryty dachówką holenderką.
Kościół został wzniesiony na rzucie prostokąta. Wnętrze świątyni jest trójnawowe, z wydzielonym prostokątnym prezbiterium, przesklepione sklepieniem gwiaździstym, podpartym dwoma rzędami ośmiobocznych filarów. Całkowita długość kościoła wynosi 42,4 m, szerokość 16,5 m, powierzchnia użytkowa 700 m2, kubatura wnętrza 19580 m3. Wysokość wieży kościoła z krzyżem wynosi ok. 33 m. Całe wyposażenie świątyni utrzymane jest w stylu neogotyckim: ołtarz główny z obrazem Świętej Rodziny, dwa ołtarze boczne – ku czci Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha, chrzcielnica, dwa stałe konfesjonały, ambona, stacje drogi krzyżowej i 84 ławki. Na drewnianym chórze muzycznym usytuowane są 16 głosowe zabytkowe organy, zbudowane na początku XX w. przez zakład organmistrzowski Vitalisa Stange z Braniewa.
W 1934 r. biskup warmiński Maksymilian Kaller ustanowił w Ryjewie Sanktuarium Świętej Rodziny. 20 października 1987 r. biskup warmiński Edmund Piszcz potwierdził istnienie tegoż sanktuarium oraz polecił, aby odpust organizowano w Ryjewie w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia. Uroczysta Msza święta - Suma odpustowa dla pielgrzymów odprawiana jest na placu przed figurą Najświętszej Maryi Panny o godzinie 13.
Władysław Wrzyszczyński urodził się 12 sierpnia 1871 roku w Jaktorowie w powiecie chodzieskim. Był synem szlachcica Aleksandra Wrzyszczyńskiego i Marcjanny z domu Klarowicz. Ojciec Władysława, powstaniec styczniowy, był gorliwym patriotą i w takim duchu wychowywał swoje dzieci.
Władysław ożenił się z Klementyną Derdzikowską zamożną mieszczanką, z którą dochował się siedmiorga dzieci. Po ukończeniu szkoły handlowej wstąpił do wojska pruskiego, by zapewnić godne warunki utrzymania rodziny. Jako porucznik brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim, walcząc z pruskim zaborcą. W latach 1918-1919 był jednym z członków Rady Powstańczej, tzw. Rady Jedenastu (między innymi w radzie zasiadał Arkady Fiedler).
Nasz parafianin, Pan Mateusz Michalski z ul. Wrzosowej, odbył pieszą pielgrzymkę z Ryjewa do Santiago de Compostela w Hiszpanii. Istniejąca od ponad tysiąca lat Droga Świętego Jakuba, tzw. Camino de Santiago, jest jednym z najstarszych i najważniejszych szlaków pielgrzymkowych chrześcijan, obok szlaków do Rzymu i Jerozolimy. Celem pielgrzymów jest nawiedzenie katedry w Santiago de Compostela, gdzie znajdują się relikwie Świętego Jakuba, Apostoła – brata Św. Jana Apostoła i Ewangelisty, syna Zebedeusza. Pan Mateusz przeszedł trasę liczącą ponad 3000 km i biegnącą przez Polskę, Czechy, Austrię, Niemcy, Szwajcarię, Francję i Hiszpanię.
Zdjęcia udostępnione przez pana Mateusza pochodzą z różnych państw Europy znajdujących się na pielgrzymim szlaku. Wybrane zostały losowo.
„… ja to wszystko przetrzymałem”
– relacja Stanisława Bogdanowicza
„Jest takie miejsce na tej ziemi, pełne ptaków i szumiące łany. Nic już z tego nie zostało i nic się nie zmieni. Nie istnieje mój zaścianek, mój dom ukochany”. Tymi słowami Stanisław Bogdanowicz rozpoczyna swoją relację, która znajduje się w Archiwum Historii Mówionej Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej.
Na początku 1945 roku, zgodnie z rozporządzeniem władz sowieckich, Stanisław Bogdanowicz postanowił się ujawnić. Został jednak aresztowany i pomimo młodego wieku (w 1945 roku miał dopiero 16 lat) wcielony do wojska. Trafił do zapasowego pułku piechoty, na terenie byłego KL Lublin, skąd wraz z dwoma kolegami udało mu się uciec. Wkrótce dołączyli do oddziału partyzanckiego, działającego w okolicy Chełma Lubelskiego, dowodzonego przez mjr. Konstantego Piotrowskiego „Zagłobę” z 27. Wołyńskiej Dywizji AK. Stanisław Bogdanowicz złożył przysięgę i przyjął pseudonim „Skrzypek”. Oddział działał na terenie województwa lubelskiego do lata 1945 roku, kiedy to przyszedł rozkaz o rozformowaniu i ujawnieniu się. Oficjalne dokumenty poświadczające dobrowolne złożenie broni partyzanci otrzymali w siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa w Chełmie Lubelskim. Większość kolegów Bogdanowicza wróciła do domów, on jednak postanowił pozostać w konspiracji.
Zdjęcie zostało zrobione z chóru. Przy sklepieniu widać pręty, które łączyły nawy kościoła. Zabieg ten zastosowano w celu zabezpieczenia budynku przed pęknięciami. Po II wojnie światowej pręty zdjęto. W kościele zostały haki, jako pamiątka po dawnej konstrukcji.